دوره 12، شماره 2 - ( تابستان 1404 )
جلد 12 شماره 2 صفحات 1876-1874 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Nazari Y, Mobini lotf abad M, Salim abadi Y. The effect of heavy metals on mosquito resistance to insecticides. J Jiroft Univ Med Sci 2025; 12 (2) :1874-1876
URL: http://journal.jmu.ac.ir/article-1-845-fa.html
URL: http://journal.jmu.ac.ir/article-1-845-fa.html
نظری یاسین، مبینی لطف آباد محمد، سلیم آبادی یاسر. تاثیر فلزات سنگین در مقاومت پشه ها به سموم حشره کش. مجله دانشگاه علوم پزشکی جیرفت. 1404; 12 (2) :1874-1876
1- کمیته تحقیقات و فناوری دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
2- مربی، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، مرکز تحقیقات سلامت پسته، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
3- استادیار، گروه آموزش بهداشت و ارتقا سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران ،y.salimabadi@rums.ac.ir
2- مربی، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، مرکز تحقیقات سلامت پسته، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
3- استادیار، گروه آموزش بهداشت و ارتقا سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران ،
چکیده: (23 مشاهده)
سردبیر محترم
در ایران به دلیل حضور 7 گونه ناقل بیماری مالاریا ،کشور ما را به عنوان یکی از کشورهای اندمیک این بیماری تبدیل کرده است و از طرف دیگر ظهور و استقرار پشه آئدس اجیپتی به عنوان ناقل اصلی بیماری تب دانگ در مناطق جنوبی کشور در سال های اخیر، اهمیت مبحث کنترل ناقلین این دو بیماری مهم را فزونی بخشیده است (1، 2). بر طبق ارزیابی انجام گرفته فقط در بین سالهای 2012 تا 2014 به طور متوسط 14000 تن سموم مختلف آفت کش فقط در بخش کشاورزی به طور سالانه استفاده گردیده است و به نظر می رسد به دلیل خاصیت ابقایی این سموم در محیط و خصوصاً در مورد پشه ها که محل زاد و ولد آنها در آب می باشد و همچنین استفاده از حشره کش ها به صورت سمپاشی ابقایی داخلی و پشه بندهای آغشته به سم جهت کنترل ناقلین مالاریا، به خاطر فشار انتخابی[1] ایجاد شده منجر به ظهور مقاومت به حشره کش ها می گردد، به طوری که بیشتر ناقلین مالاریای ذکر شده در بالا، تقریبا به تمام گروه های حشره کش مقاوم شده اند (5-3). علاوه بر این، بر اساس آخرین مطالعات انجام گرفته به منظور بررسی سطح حساسیت پشه های آئدس نسبت به سموم حشره کش، مشخص گردیده است که گونه آئدس اجیپتی مستقرشده در جنوب ایران به سموم پایروتیروئیدی مقاومت دارد (6). حشرات عمدتاً به دو دلیل به حشره کش ها مقاوم می شوند، نوع اول به مقاومت متابولیک و نوع دوم به غیرحساس شدن محل اثر شناخته شده است، در نوع اول این مسئله ناشی از تغییر در سطح یا فعالیت آنزیم های مسئول سم زدایی (استراز‌ها، گلوتاتیون اس ترانسفرازها و سیتوکروم (P450 می باشد و در نوع دوم به دلیل جهش و تغییر در ساختار یا دسترسی به محل اثر حشره کش، مقاومت ایجاد می شود (1، 7، 8). از نظر آلودگی محیطی، فلزات سنگین به گروهی از عناصر گفته می شود که چگالی آنها بیشتر از 5 گرم بر سانتیمتر مکعب می باشد مثل برخی عناصر فلزی از جمله جیوه، سرب، کادمیوم و مس و شبه فلزاتی مثل آرسنیک که این عناصر به دلیل فعالیت های مختلف انسانی وارد محیط شده اند و باعث ایجاد تهدیدات جدی برای اکوسیستم های آبی و خاکی می شوند (9 ،10). در سال های اخیر، مطالعاتی به منظور بررسی تاثیرات فلزات سنگین بر روی افزایش تحمل به حشره کش ها در حشرات صورت گرفته است. به عنوان نمونه در مطالعه ای به منظور بررسی تاثیر مواجهه لاروها با فلزات سنگین و تحمل به حشره کش ها در بالغین گونه Anopheles arabiensis، نتایج نشان دادند که مواجه لاروها با فلزات سنگین، باعث افزایش سطح تحمل پشه های بالغ این گونه نسبت به 2 حشره کش مالاتیون و دلتامترین می شود (11). همچنین در مطالعه مشابه دیگری نتایج تاثیر فلز سنگین مس بر تحمل گونه Aedes aegypti نسبت به دو حشره کش پرمترین و تمفوس نشان داد که مواجه لارو این پشه با مس باعث افزایش تحمل بالغین این گونه مهم از نظر پزشکی نسبت به دو حشره کش مذکور، گردیده است (12). به منظور مطالعه تاثیر باقیمانده حشره کش ها و هم چنین تاثیر مس در محل های زاد و ولد پشه های An. coluzzii و مقاومت به حشره کش ها، یافته ها حاکی از این بود که در محل های بدون باقیمانده حشره کش لمبداسیهالوترین ولی آلوده به مس، این فلز سنگین به نوبه خود عاملی برای توسعه مقاومت به لمبداسیهالوترین در این ناقل مالاریا شده است (13). یکی دیگر از معضلات برنامه های کنترل ناقلین علاوه بر ایجاد مقاومت به حشره کش ها به دو صورت بیان شده در بالا، چالش مقاومت متقاطع می باشد. مقاومت متقاطع موقعی رخ می دهد که در آن جمعیتی از حشرات پس از مواجهه با یک حشره کش و ایجاد مقاومت به آن، در برابر حشره کش ها از گروه دیگر ولی با مکانیسم اثر مشابه نیز مقاومت نشان می دهند (14).
مطالعه ای بر روی کرم جوانه خوار تنباکو ((Spodoptera liturato صورت پذیرفت و یافته ها حاکی از این بود که تماس مداوم لارو این گونه با سرب و تجمع آن در بدن باعث بیان ژن آنزیم های مسئول سم زدایی مثل سیتوکروم P450 گردیده است و نهایتاً این مسئله منجر به افزایش تحمل این گونه نسبت به حشرهکش دلتامترین شده است (15). از طرف دیگر نیز اثبات شده است که افزایش فعالیت آنزیم سیتوکروم P450 به عنوان یکی از مکانیسم های اصلی مقاومت به حشره کش های پایرتروئید در حشرات می باشد (16). بر طبق مطالعات انجام گرفته، مواجهه قبلی با فلزات سنگین می تواند به عنوان یک عامل استرس زای اولیه در حشرات عمل نموده و این مسئله در مرحله بعد باعث بیان ژن مربوط به آنزیم های سم زدایی می شود و در واقع حشرات را قبل از اینکه با حشره کش مواجهه شوند برای مقابله با آنها آماده می نماید و نهایتاً این مسئله باعث کاهش مرگ و میر حشرات و افزایش تاب آوری آنها نسبت به سموم به دلیل ایجاد مقاومت متابولیکی می شود (17).
بر اساس این یافته ها، در مناطقی که پساب حاصل از فعالیت واحدهای صنعتی و فعالیت های دیگر، به هر دلیلی باعث ورود فلزات سنگین به محل های زاد ولد پشه ها (عمدتا محیط های آبی) می شود باید اقدامات پیشگیرانه بیشتری صورت پذیرد، تا از ورود فلزات سنگین به این محل ها جلوگیری شود. نهایتاً این مسئله نیز علاوه بر مشکلات قبلی به عنوان چالشی دیگر در برنامه های کنترل ناقلین به حساب می آید و باید در برنامه ریزی های آینده نیز تاثیرات احتمالی فلزات سنگین جهت کنترل حشرات لحاظ و مورد توجه قرار گیرد.
در ایران به دلیل حضور 7 گونه ناقل بیماری مالاریا ،کشور ما را به عنوان یکی از کشورهای اندمیک این بیماری تبدیل کرده است و از طرف دیگر ظهور و استقرار پشه آئدس اجیپتی به عنوان ناقل اصلی بیماری تب دانگ در مناطق جنوبی کشور در سال های اخیر، اهمیت مبحث کنترل ناقلین این دو بیماری مهم را فزونی بخشیده است (1، 2). بر طبق ارزیابی انجام گرفته فقط در بین سالهای 2012 تا 2014 به طور متوسط 14000 تن سموم مختلف آفت کش فقط در بخش کشاورزی به طور سالانه استفاده گردیده است و به نظر می رسد به دلیل خاصیت ابقایی این سموم در محیط و خصوصاً در مورد پشه ها که محل زاد و ولد آنها در آب می باشد و همچنین استفاده از حشره کش ها به صورت سمپاشی ابقایی داخلی و پشه بندهای آغشته به سم جهت کنترل ناقلین مالاریا، به خاطر فشار انتخابی[1] ایجاد شده منجر به ظهور مقاومت به حشره کش ها می گردد، به طوری که بیشتر ناقلین مالاریای ذکر شده در بالا، تقریبا به تمام گروه های حشره کش مقاوم شده اند (5-3). علاوه بر این، بر اساس آخرین مطالعات انجام گرفته به منظور بررسی سطح حساسیت پشه های آئدس نسبت به سموم حشره کش، مشخص گردیده است که گونه آئدس اجیپتی مستقرشده در جنوب ایران به سموم پایروتیروئیدی مقاومت دارد (6). حشرات عمدتاً به دو دلیل به حشره کش ها مقاوم می شوند، نوع اول به مقاومت متابولیک و نوع دوم به غیرحساس شدن محل اثر شناخته شده است، در نوع اول این مسئله ناشی از تغییر در سطح یا فعالیت آنزیم های مسئول سم زدایی (استراز‌ها، گلوتاتیون اس ترانسفرازها و سیتوکروم (P450 می باشد و در نوع دوم به دلیل جهش و تغییر در ساختار یا دسترسی به محل اثر حشره کش، مقاومت ایجاد می شود (1، 7، 8). از نظر آلودگی محیطی، فلزات سنگین به گروهی از عناصر گفته می شود که چگالی آنها بیشتر از 5 گرم بر سانتیمتر مکعب می باشد مثل برخی عناصر فلزی از جمله جیوه، سرب، کادمیوم و مس و شبه فلزاتی مثل آرسنیک که این عناصر به دلیل فعالیت های مختلف انسانی وارد محیط شده اند و باعث ایجاد تهدیدات جدی برای اکوسیستم های آبی و خاکی می شوند (9 ،10). در سال های اخیر، مطالعاتی به منظور بررسی تاثیرات فلزات سنگین بر روی افزایش تحمل به حشره کش ها در حشرات صورت گرفته است. به عنوان نمونه در مطالعه ای به منظور بررسی تاثیر مواجهه لاروها با فلزات سنگین و تحمل به حشره کش ها در بالغین گونه Anopheles arabiensis، نتایج نشان دادند که مواجه لاروها با فلزات سنگین، باعث افزایش سطح تحمل پشه های بالغ این گونه نسبت به 2 حشره کش مالاتیون و دلتامترین می شود (11). همچنین در مطالعه مشابه دیگری نتایج تاثیر فلز سنگین مس بر تحمل گونه Aedes aegypti نسبت به دو حشره کش پرمترین و تمفوس نشان داد که مواجه لارو این پشه با مس باعث افزایش تحمل بالغین این گونه مهم از نظر پزشکی نسبت به دو حشره کش مذکور، گردیده است (12). به منظور مطالعه تاثیر باقیمانده حشره کش ها و هم چنین تاثیر مس در محل های زاد و ولد پشه های An. coluzzii و مقاومت به حشره کش ها، یافته ها حاکی از این بود که در محل های بدون باقیمانده حشره کش لمبداسیهالوترین ولی آلوده به مس، این فلز سنگین به نوبه خود عاملی برای توسعه مقاومت به لمبداسیهالوترین در این ناقل مالاریا شده است (13). یکی دیگر از معضلات برنامه های کنترل ناقلین علاوه بر ایجاد مقاومت به حشره کش ها به دو صورت بیان شده در بالا، چالش مقاومت متقاطع می باشد. مقاومت متقاطع موقعی رخ می دهد که در آن جمعیتی از حشرات پس از مواجهه با یک حشره کش و ایجاد مقاومت به آن، در برابر حشره کش ها از گروه دیگر ولی با مکانیسم اثر مشابه نیز مقاومت نشان می دهند (14).
مطالعه ای بر روی کرم جوانه خوار تنباکو ((Spodoptera liturato صورت پذیرفت و یافته ها حاکی از این بود که تماس مداوم لارو این گونه با سرب و تجمع آن در بدن باعث بیان ژن آنزیم های مسئول سم زدایی مثل سیتوکروم P450 گردیده است و نهایتاً این مسئله منجر به افزایش تحمل این گونه نسبت به حشرهکش دلتامترین شده است (15). از طرف دیگر نیز اثبات شده است که افزایش فعالیت آنزیم سیتوکروم P450 به عنوان یکی از مکانیسم های اصلی مقاومت به حشره کش های پایرتروئید در حشرات می باشد (16). بر طبق مطالعات انجام گرفته، مواجهه قبلی با فلزات سنگین می تواند به عنوان یک عامل استرس زای اولیه در حشرات عمل نموده و این مسئله در مرحله بعد باعث بیان ژن مربوط به آنزیم های سم زدایی می شود و در واقع حشرات را قبل از اینکه با حشره کش مواجهه شوند برای مقابله با آنها آماده می نماید و نهایتاً این مسئله باعث کاهش مرگ و میر حشرات و افزایش تاب آوری آنها نسبت به سموم به دلیل ایجاد مقاومت متابولیکی می شود (17).
بر اساس این یافته ها، در مناطقی که پساب حاصل از فعالیت واحدهای صنعتی و فعالیت های دیگر، به هر دلیلی باعث ورود فلزات سنگین به محل های زاد ولد پشه ها (عمدتا محیط های آبی) می شود باید اقدامات پیشگیرانه بیشتری صورت پذیرد، تا از ورود فلزات سنگین به این محل ها جلوگیری شود. نهایتاً این مسئله نیز علاوه بر مشکلات قبلی به عنوان چالشی دیگر در برنامه های کنترل ناقلین به حساب می آید و باید در برنامه ریزی های آینده نیز تاثیرات احتمالی فلزات سنگین جهت کنترل حشرات لحاظ و مورد توجه قرار گیرد.
1Selection Pressure
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
علوم پزشکی/ حشره شناسی پزشکی
دریافت: 1404/3/12 | پذیرش: 1404/7/13 | انتشار: 1404/6/10
دریافت: 1404/3/12 | پذیرش: 1404/7/13 | انتشار: 1404/6/10
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
